Trước khi đi vào vấn đề kiểm tra điều hòa ô tô và xử lý sự cố, bài viết sẽ đề cập khái quát về hệ thống điều hòa trên ô tô. Hệ thống điều hòa trên ô tô có nguyên lý hoàn toàn giống với một hệ thống điều hòa nhiệt độ trong gia đình với các bộ phận chính gồm máy nén, dàn nóng (bình ngưng), dàn lạnh, bộ lọc khô, van tiết lưu, quạt gió…Vào mùa nóng cao điểm, điều hòa ô tô bỗng nhiên hoạt động kém, bật hết công suất vẫn không đủ mát. Đây là dấu hiệu cho thấy hệ thống điều hòa cần được kiểm tra tổng thể.
Khi điều hòa hoạt động kém, việc đầu tiên nên làm là kiểm tra lọc gió trong cabin, đây cũng là việc đơn giản nhất liên quan đến hệ thống làm mát trên ô tô.
Lọc gió cabin có tác dụng lọc bụi bẩn trong môi trường không khí trên xe, và thường được bố trí phía sau hộp chứa đồ trước ghế phụ. Chi tiết này cần được vệ sinh định kỳ, và nên thay thế sau khoảng 2 năm sử dụng. Trên một số loại xe, lưới lọc này có thể tích hợp than hoạt tính, giúp hấp thụ hybrocarbon và khử mùi trên xe. Khi thay thế, cần chọn đúng loại để đảm bảo toàn vẹn tính năng của hệ thống điều hòa. Lọc gió đóng đầy bụi bẩn, gây cản trở đường lưu thông của không khí có thể làm giảm lưu lượng không khí lưu thông, khí thổi ra cửa gió yếu, việc vệ sinh lọc gió sẽ cải thiện đáng kể hiệu năng của hệ thống điều hòa.
Nếu hiệu năng hệ thống điều hòa giảm nghiêm trọng, việc vệ sinh lọc gió không có tác dụng, thì hệ thống điều hòa cần phải được kiểm tra tổng thể. Trước hết, bạn có thể thực hiện các bước kiểm tra đơn giản sau đây.
Khởi động máy, bật hệ thống điều hòa hết công suất, mở cửa xe và giữ ga ở ngưỡng tốc độ quay vào khoảng 1.500 đến 2.000 vòng/phút từ 5 đến 10 phút, để hệ thống điều làm việc ổn định.
Một hệ thống điều hòa thông thường được cho là còn làm việc tốt nếu khí thổi ra sau dàn lạnh thấp hơn khí lấy vào ít nhất 15 độ C. Bạn có thể cảm nhận hiệu quả của hệ thống điều hòa một cách tương đối bàn cách đặt tay vào ngay cửa gió trung tâm, hoặc dùng một nhiệt kế đặt vào ngay trước cửa gió khi điều hòa đang chạy hết công suất, sau vài phút nhiệt kế nên báo một nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ môi trường ít nhất 15 độ.
Sau khi chạy điều hòa hết công suất khoảng 15 phút mà dưới gầm xe không thấy vệt loang nước do ngưng tụ, trên đường ga dẫn từ dàn lạnh về máy nén cũng khô ráo không đọng nước thì nhiều khả năng là ga bên trong đã giảm mạnh. Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp điều hòa không đủ lạnh đều là do thiếu ga, mà lỗi có thể là do két tản nhiệt dàn nóng và dàn lạnh bị bụi bẩn khiến khí lưu thông kém.
Tản nhiệt bình ngưng hoặc dàn lạnh hỏng nặng, bụi bẩn làm khí lưu thông kém cũng là một trong những lý do khiến hệ thống điều hòa hoạt động kém.
Với nhiều dòng xe, trên bộ lọc khô có lắp thêm kính trong (mắt ga) để quan sát tình trạng của môi chất làm mát bên trong hệ thống điều hòa. Kiểm tra kính này có thể cho biết tình trạng của môi chất bên trong hệ thống. Nếu kính trong thì môi chất hoặc là còn đúng chuẩn hoặc là cạn gần hết, kính đóng bọt khí thì có thể điều hòa bị thiếu ga, lúc này bạn nên nghĩ đến việc mang chiếc xe đến một đến một garage hoặc các trung tâm chuyên về hệ thống điều hòa trên xe để được kiểm tra tổng thể, bổ sung ga hoặc nạp mới hoàn toàn nếu cần.
Mắt ga trên bộ lọc kho có thể cho biết tình trạng của môi chất làm mát bên trong hệ thống.
Thông thường, áp suất ga phù hợp của một hệ thống điều hòa trên ô tô là vào khoảng 25-35 PSI trên đường hạ áp và 170-200 trên đường cao áp. Áp suất này có thể được kiểm tra bằng thiết bị chuyên dụng với hai đồng hồ đo áp suất, được lắp vào hai cổng đo trên đường cao áp và hạ áp của hệ thống điều hòa, thường nằm gần máy nén hoặc gần van tiết lưu tùy hệ thống.
Trường hợp áp suất môi chất trên cả hai đường ống tụt quá thấp thì ngoài việc nạp lại, cần phải xem xét lý do tụt để tìm các điểm rò rỉ bên trong đường ống, dàn nóng, dàn lạnh… để xử lý triệt để.
Nếu một đường có áp suất thấp hơn so với chuẩn, còn một đường có áp suất cao hơn so với chuẩn thì nhiều khả năng đường có áp suất cao đã bị nghẽn. Vị trí nghẽn có thể là ở van tiết lưu, bộ lọc, bình gom ga, máy nén hoặc bên trong két. Còn nếu cả hai đường đều có áp suất cao hơn so với chuẩn thì có thể ga đã được nạp quá hoặc tắt nghẽn trên cả hai đường. Một kỹ thuật viên kinh nghiệm sau khi kiểm tra áp suất ga và tổng thể hệ thống có thể chẩn đoán được và đưa ra lời khuyên về hướng xử lý.
Một điểm khác cần chú ý đó là trong hệ thống điều hòa, môi chất làm lạnh được trộn với dầu bôi trơn và chạy xuyên suốt bên trong hệ thống, đây là nguồn bôi trơn duy nhất cho máy nén. Dầu được sử dụng phải là loại hòa trộn được và không chia tách với môi chất làm lạnh (ga). Đối với môi chất CFC-12 thì dầu bôi trơn phải là loại dầu khoáng. Nhưng dầu khoáng lại không hòa trộn trong môi chất HFC-134c, nên loại môi chất này phải dùng dầu tổng hợp polyalkyline glycol (PAG). Có nhiều loại PAG khác nhau, và đối với mỗi loại xe hoặc hệ thống điều hòa, nhà sản xuất sẽ khuyên dùng một loại PAG nhất định.
Vào mùa nóng cao điểm, điều hòa ô tô bỗng nhiên hoạt động kém, bật hết công suất vẫn không đủ mát. Đây là dấu hiệu cho thấy hệ thống điều hòa cần được kiểm tra tổng thể.
Trước khi đi vào vấn đề kiểm tra điều hòa ô tô và xử lý sự cố, bài viết sẽ đề cập khái quát về hệ thống điều hòa trên ô tô. Hệ thống điều hòa trên ô tô có nguyên lý hoàn toàn giống với một hệ thống điều hòa nhiệt độ trong gia đình với các bộ phận chính gồm máy nén, dàn nóng (bình ngưng), dàn lạnh, bộ lọc khô, van tiết lưu, quạt gió…
Khi điều hòa hoạt động kém, việc đầu tiên nên làm là kiểm tra lọc gió trong cabin, đây cũng là việc đơn giản nhất liên quan đến hệ thống làm mát trên ô tô.
Lọc gió cabin có tác dụng lọc bụi bẩn trong môi trường không khí trên xe, và thường được bố trí phía sau hộp chứa đồ trước ghế phụ. Chi tiết này cần được vệ sinh định kỳ, và nên thay thế sau khoảng 2 năm sử dụng. Trên một số loại xe, lưới lọc này có thể tích hợp than hoạt tính, giúp hấp thụ hybrocarbon và khử mùi trên xe. Khi thay thế, cần chọn đúng loại để đảm bảo toàn vẹn tính năng của hệ thống điều hòa. Lọc gió đóng đầy bụi bẩn, gây cản trở đường lưu thông của không khí có thể làm giảm lưu lượng không khí lưu thông, khí thổi ra cửa gió yếu, việc vệ sinh lọc gió sẽ cải thiện đáng kể hiệu năng của hệ thống điều hòa.
Nếu hiệu năng hệ thống điều hòa giảm nghiêm trọng, việc vệ sinh lọc gió không có tác dụng, thì hệ thống điều hòa cần phải được kiểm tra tổng thể. Trước hết, bạn có thể thực hiện các bước kiểm tra đơn giản sau đây.
Khởi động máy, bật hệ thống điều hòa hết công suất, mở cửa xe và giữ ga ở ngưỡng tốc độ quay vào khoảng 1.500 đến 2.000 vòng/phút từ 5 đến 10 phút, để hệ thống điều làm việc ổn định.
Một hệ thống điều hòa thông thường được cho là còn làm việc tốt nếu khí thổi ra sau dàn lạnh thấp hơn khí lấy vào ít nhất 15 độ C. Bạn có thể cảm nhận hiệu quả của hệ thống điều hòa một cách tương đối bàn cách đặt tay vào ngay cửa gió trung tâm, hoặc dùng một nhiệt kế đặt vào ngay trước cửa gió khi điều hòa đang chạy hết công suất, sau vài phút nhiệt kế nên báo một nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ môi trường ít nhất 15 độ.
Sau khi chạy điều hòa hết công suất khoảng 15 phút mà dưới gầm xe không thấy vệt loang nước do ngưng tụ, trên đường ga dẫn từ dàn lạnh về máy nén cũng khô ráo không đọng nước thì nhiều khả năng là ga bên trong đã giảm mạnh. Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp điều hòa không đủ lạnh đều là do thiếu ga, mà lỗi có thể là do két tản nhiệt dàn nóng và dàn lạnh bị bụi bẩn khiến khí lưu thông kém.
Tản nhiệt bình ngưng hoặc dàn lạnh hỏng nặng, bụi bẩn làm khí lưu thông kém cũng là một trong những lý do khiến hệ thống điều hòa hoạt động kém.
Với nhiều dòng xe, trên bộ lọc khô có lắp thêm kính trong (mắt ga) để quan sát tình trạng của môi chất làm mát bên trong hệ thống điều hòa. Kiểm tra kính này có thể cho biết tình trạng của môi chất bên trong hệ thống. Nếu kính trong thì môi chất hoặc là còn đúng chuẩn hoặc là cạn gần hết, kính đóng bọt khí thì có thể điều hòa bị thiếu ga, lúc này bạn nên nghĩ đến việc mang chiếc xe đến một đến một garage hoặc các trung tâm chuyên về hệ thống điều hòa trên xe để được kiểm tra tổng thể, bổ sung ga hoặc nạp mới hoàn toàn nếu cần.
Mắt ga trên bộ lọc kho có thể cho biết tình trạng của môi chất làm mát bên trong hệ thống.
Thông thường, áp suất ga phù hợp của một hệ thống điều hòa trên ô tô là vào khoảng 25-35 PSI trên đường hạ áp và 170-200 trên đường cao áp. Áp suất này có thể được kiểm tra bằng thiết bị chuyên dụng với hai đồng hồ đo áp suất, được lắp vào hai cổng đo trên đường cao áp và hạ áp của hệ thống điều hòa, thường nằm gần máy nén hoặc gần van tiết lưu tùy hệ thống.
Trường hợp áp suất môi chất trên cả hai đường ống tụt quá thấp thì ngoài việc nạp lại, cần phải xem xét lý do tụt để tìm các điểm rò rỉ bên trong đường ống, dàn nóng, dàn lạnh… để xử lý triệt để.
Nếu một đường có áp suất thấp hơn so với chuẩn, còn một đường có áp suất cao hơn so với chuẩn thì nhiều khả năng đường có áp suất cao đã bị nghẽn. Vị trí nghẽn có thể là ở van tiết lưu, bộ lọc, bình gom ga, máy nén hoặc bên trong két. Còn nếu cả hai đường đều có áp suất cao hơn so với chuẩn thì có thể ga đã được nạp quá hoặc tắt nghẽn trên cả hai đường. Một kỹ thuật viên kinh nghiệm sau khi kiểm tra áp suất ga và tổng thể hệ thống có thể chẩn đoán được và đưa ra lời khuyên về hướng xử lý.
Một điểm khác cần chú ý đó là trong hệ thống điều hòa, môi chất làm lạnh được trộn với dầu bôi trơn và chạy xuyên suốt bên trong hệ thống, đây là nguồn bôi trơn duy nhất cho máy nén. Dầu được sử dụng phải là loại hòa trộn được và không chia tách với môi chất làm lạnh (ga). Đối với môi chất CFC-12 thì dầu bôi trơn phải là loại dầu khoáng. Nhưng dầu khoáng lại không hòa trộn trong môi chất HFC-134c, nên loại môi chất này phải dùng dầu tổng hợp polyalkyline glycol (PAG). Có nhiều loại PAG khác nhau, và đối với mỗi loại xe hoặc hệ thống điều hòa, nhà sản xuất sẽ khuyên dùng một loại PAG nhất định.
